„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
PANCEWICZ-LESZCZYŃSKA Leokadia Klara, właśc. L. Rzecznik, 1° v. Klan, 2° v. Haller de Hallenburg, 3° v. Leszczyńska (8 XI 1888 Warszawa - 26 XII 1974 Warszawa), aktorkaByła córką Leona Rzecznika, inżyniera elektryka, i Marii z domu Kanty, siostrą aktorki Janiny Szreniawy, bratanicą Lucjana Rzecznika (zob. t. 1), żoną najpierw Stanisława Pancewicza, właśc. S. Klana (zob. t. 1; ślub w Warszawie w 1905); potem przemysłowca Karola Hallera de Hallenburga (ślub w Krakowie w 1922), z którym się wkrótce rozwiodła, nast. Jerzego Leszczyńskiego (zob. t. 1; ślub w Warszawie 18 XII 1924). W 1906 wyjechała z zespołem W. Jarszewskiej do Kijowa, gdzie 14 XI t.r. zadebiutowała pod nazwiskiem Klan jako Kowalka („W noc lipcową"); ponadto zagrała tu m.in. Rozę („Lilia Weneda"). W 1907-1909 występowała w zespole B. Bolesławskiego (m.in. w Lublinie i Radomiu), stale już używając pseud. Pancewicz (Pancewiczowa). W 1910 została zaangażowana do T. Małego w Warszawie. Prawdopodobnie w tym okresie pobierała pryw. lekcje gry aktorskiej u R. Żelazowskiego i K. Kamińskiego. W styczniu 1911 przeniosła się do T. Popularnego w Łodzi, gdzie do kwietnia 1912 zagrała ok. trzydziestu ról, gł. tragiczno-lirycznych, m.in. Elżbietę w „Marii Stuart” F. Schillera, Królową w „Hamlecie”. Zdolna, inteligentna, obdarzona b. korzystnymi warunkami zewnętrznymi stała się jedną z głównych partnerek dyr. A. Mielewskiego, zyskując popularność wśród miejscowej publiczności. Latem i jesienią 1912 objeżdżała miasta prowincjonalne - Zamość, Płock, Radom, Kielce, m.in. jako Dobrójska („Śluby panieńskie") z grupą aktorów warsz. T. Zjednoczonego F. Rychłowskiego, który przygotowywał zespół do występów w Kijowie. Z T. Polskim Rychłowskiego w Kijowie związała się na jeden sez. (listopad 1912 - maj 1913), a o jej eksponowanym tam stanowisku świadczy fakt pobierania najwyższej gaży wśród personelu żeńskiego. Właściwe stanowisko artyst. zdobyła jednak dopiero w czasie swojej dziesięcioletniej działalności w Krakowie, w T. im. Słowackiego (1913-23). Na pocz. 1916 występowała też gościnnie w krak. T. Ludowym.
Wybitna uroda, posągowa postawa, piękny mocny głos, a jednocześnie urok i wdzięk kobiecy predestynowały ją do ról bohaterskich i amantek, w których wykazała szeroką skalę swych możliwości. Obok skłonności do monumentalizacji i niefałszowanego patosu przejawiała umiejętność dram. ekspresji, przepajała swe postaci szczerą siłą wewnętrzną. Potrafiła też być liryczna lub zalotna, pełna werwy i humoru. Wybiła się na czoło krak. zespołu, m.in. jako Krasawica („Bolesław Śmiały”, 1917), De-sdemona („Otello”, 1917), Panna Młoda („Wesele”, 1918), Lady Makbet („Makbet”, 1919), Jewdocha („Sędziowie”, 1920), Lilia i Roza („Lilla Weneda”, 1920), Maria Stuart w dramacie J. Słowackiego (1922), Maria („Warszawianka”, 1922), Królowa („Hamlet”, 1922). Zachwycała świetnym sposobem mówienia wiersza, m.in. jako Pani z pomnika Skotnickiego („Akropolis”, 1916) oraz Hestia („Wyzwolenie”, 1918). T. Trzciński oceniał: „Dźwięczny organ głosu, poparty jest doskonałą dykcją i pewną poezją w wydobywaniu wewnętrznych wartości słów, a bez tendencji do śpiewackiego pieszczenia się głosem”. Podobnie T. Boy-Żeleński: „Rzadko piękny głos, świetne warunki oraz szlachetność w traktowaniu wiersza otwierają przed Pancewiczową bogate pole w zakresie arcydzieł poezji”. Także zdaniem E. Csató była „przez piękne warunki zewnętrzne i żar uczuciowy, jakim przesycała swe postacie, predestynowana do ról grandes amoureuses”, widział też w niej „doskonałą odtwórczynię namiętnych heroin Wyspiańskiego”. Uznanie zyskała również w repertuarze komediowym, rodzajowym i w dramacie współczesnym, m.in. jako doskonała Hanka („Moralność pani Dulskiej”, 1917), Żona („Ich czworo”, 1918), Irena („Ponad śnieg bielszym się stanę”, 1920), stylowa Cecylia („Panna mężatka”, 1920). Potrafiła dopasować się także do nowego, eksperymentalnego dramatu, wyraziście interpretując Rozhulantynę („Tumor Mózgowicz”, 1921). Ostatnią pozycją w jej krak. repertuarze (ok. pięćdziesięciu ról) była Helena w spektaklu „Odprawy posłów greckich” na dziedzińcu wawelskim (1923). Z zespołem t. krak. występowała gościnnie m.in. w Cieszynie (1921). Od sez.1923/24 zaangażowana do T. Polskiego i Małego w Warszawie, przeniosła się do stolicy i tu, po ślubie z J. Leszczyńskim, występowała jako Pancewicz-Leszczyńska, często grając razem z mężem czołowe role na scenach warszawskich. Należała do zespołu A. Szyfmana, współpracowała równocześnie z krótko prosperującym t. Szkarłatna Maska (1925). W 1925-27 występowała w T. Narodowym. Z zespołem tego teatru wyjeżdżała gościnnie na prowincję, np. w 1926 do Kielc. Następnie, na cztery kolejne sez. wróciła do T. Polskiego i Małego (do 1931). Po przerwie w sez. 1931/32 związała się trwale z zespołem T. Narodowego i Nowego (1932-39), występując sporadycznie w T. Polskim, a także z J. Leszczyńskim gościnnie, m.in. w 1931 w Radomiu (październik), Kielcach, Częstochowie, Płocku i Białymstoku (listopad). W Warszawie podtrzymała, a nawet wzmocniła swą pozycję wybitnej i lubianej aktorki. Powtórzyła kilka interesujących ról z Krakowa, ponadto zasłynęła w nowych, w repertuarze poetyckim: Roksana („Cyrano de Bergerac”, 1924), Joanna („Noc listopadowa”, 1930), Królowa Elżbieta („Maria Stuart” F. Schillera, 1934), Hanka („Lampka oliwna”, 1925); w komedii klasycznej - Doryna („Świętoszek”, 1925) i bulwarowej - Ksenia („Wielka księżna i chłopiec hotelowy”, 1925). Zagrała tu ok. pięćdziesięciu ról. Ponadto występowała w filmach.
W czasie okupacji niem. nie grała. Po upadku powstania warsz. zamieszkała w Krakowie i tu wystąpiła po wojnie po raz pierwszy w roli George Sand w „Lecie w Nohant” w T. Kameralnym TUR 1945). Jednakże, już od otwarcia w styczniu 1946 T. Polskiego w Warszawie, związała się trwale z jego zespołem. W inaug. „Lilii Wenedzie” (1946) grała Gwinonę. Potem przyszły kolejne ważne role: Królowa („Hamlet”, 1947) - nagrodzona na Festiwalu Szekspirowskim, Hrabina Respektowa („Fantazy”, 1948), Pani Page („Wesołe kumoszki z Windsoru”, 1949), Wanda Ogrodzka („Grzech”, 1951), Julia („Dom kobiet”, 1955), Pani Dobrójska („Śluby panieńskie”, 1959). W T. Polskim i Kameralnym zagrała po wojnie ok. dwudziestu ról. Ostatnią była Angustias („Mariana Pineda”, 1962).
W 1965 obchodziła jubileusz pięćdziesięcioośmiolecia pracy artyst., w tym samym roku przeszła na emeryturę. Od 1937 była czł. zasłużonym ZASP-u. Laureatka Nagrody Państw. II st. (1951).
Leokadia Klara Rzecznik
(ID: psb.21594.1)
Zaloguj się
ca 1855-
![[podgląd]](/img/metrskan/6209462.jpg){kind=link}
