„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
GAWALEWICZ Marian Konstanty (21 X 1852 Lwów - 26 V 1910 Lwów), reżyser, dyr. teatruUczęszczał do szkół średnich we Lwowie. Następnie skończył Instytut Techniczny w Krakowie i studiował na wydziale filozof. Uniw. Jagiellońskiego. W 1876 przeniósł się do Warszawy i rozwinął tu działalność lit. i publicystyczną; pracował w redakcjach wielu czasopism, pisał felietony i recenzje teatr, (najdłużej w „Kurierze Porannym"). Oprócz wierszy, opowiadań, powieści (w powieści pt. „Powieść społeczno-obyczajowa” wyd. 1901 w Warszawie charakterystyka życia teatr. Warszawy na przeł. XIX i XX w., m.in. opis przedstawienia w t. ogr. Wodewil), szkiców lit. (m.in. „Nasz dramat współczesny"; druk „Tygodnik Powszechny” 1884 nr 24-30), pisał dramaty, z których największe powodzenie zyskały: „Barkarola”, Hannibal ante portas, czyli Świdrzykowska jedzie” i „Dzisiejsi”, tłumaczył dramaty niem., franc, włoskie.
Działalność teatr. rozpoczął w Warszawie w t. amatorskim, od ok. 1879 występując jako aktor i wystawiając swoje utwory, a od 1881 kierując sceną Warsz. Tow. Dobroczynności, reżyserując przedstawienia Stow. Miłośników Sceny i koła teatr. przy Muzeum Przemysłowym. Wykładał również (estetykę) w Klasie Dykcji i Deklamacji przy Warsz. Tow. Muzycznym. W 1899 objął dyrekcję i kier. artyst. T. Ludowego w Warszawie i prowadził ten t., a także reżyserował w nim od 18 XI 1899 do 18 XI 1901; troszczył się o ciekawy, współczesny repertuar i skompletował dobry zespół aktorski. Od 1 IX 1903 został dyrektorem t. łódz. (sez. zaczął 17 X 1903) i kierował tą sceną do maja 1906. Tu również zebrał niezłych aktorów i wykazał dużo inicjatywy w zakresie repertuarowym, wystawiając wiele nowości zarówno pol. (T. Rittner, G. Zapolska, J. Żuławski), jak obcych (G. d'Annunzio, G. Hauptmann, H. Ibsen). Latem i jesienią 1905 t. łódz. pod dyr. G. występował gościnnie w Warszawie (od końca maja do 8 X) w sali Filharmonii, ciesząc się dużym powodzeniem ze względu na ciekawy, pierwszy raz przedstawiony w Warszawie repertuar (m.in. fragm. „Dziadów”, oraz prem. „Nie-boskiej komedii” w jego insc. i reżyserii), a także gościnne występy znakomitych aktorów, których G. ściągnął ze Lwowa i Krakowa. Zachęcony sukcesem, G. przeniósł się w maju 1906 z zespołem do Warszawy. Przed przyjazdem do Warszawy, zespół występował w Petersburgu w t. Akwarium (od 19 IV 1906). 12 V 1906 zainaugurował fragm. „Wesela” istnienie stałego, prywatnego t. w Warszawie, który przez lato 1906 grał w prowizorycznie urządzonej sali Filharmonii, a od 3 XI tego roku tamże w Sali Kameralnej pod nazwą T. Mały w Filharmonii. G. kierował tą sceną przez trzy następne sezony; jesienią 1909, zrażony niepowodzeniami i trudnościami materialnymi, odstąpił T. Mały Kazimierzowi Zalewskiemu. W Warszawie wystawiał również na ogół wartościowy repertuar, szczególny nacisk kładąc na popularyzowanie sztuk modernistycznych, dramatów H. Ibsena, G. Hauptmanna, A. Czechowa, H. Bernsteina. Sam wiele reżyserował, m.in. „Dzieci Waniuszyna” (1906), „Profesję pani Warren”, „Futro bobrowe”, „Moralność pani Dulskiej” (1907). W 1907 wyjeżdżał z zespołem T. Małego na gościnne występy, m.in. do Lublina (luty) i Kijowa (październik). Od sez. 1909/10 objął kierownictwo lit. T. Miejskiego we Lwowie (m.in. 71 1910 reżyserował tu „Romea i Julię").
Marian Konstanty Gawalewicz
(ID: psb.6235.1)
