Uwagi
„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973: HUBERTOWA Józefa Apolonia, z Radzyńskich (8 II 1815 Warszawa - 23 XI 1876 Lwów), aktorka, tancerkaByła córką Antoniego Radzyńskiego i Julianny z Radzikowskich, żoną => Karola H. Wg K. Estreichera była matką => Marii Tisler. Do 1858 występowała pod nazwiskiem panieńskim. Uczyła się w warsz. szkole baletowej. Debiutowała jako aktorka 25 III 1834 w Kaliszu w zespole T. Chełchowskiego. Występowała w nim do 1836, m.in. w Płocku, Łowiczu, Kielcach, Radomiu, Lublinie. Potem wróciła do Warszawy i wstąpiła do szkoły dram. pod kier. B. Kudlicza. W 1837 debiutowała w t. warsz.: 10 VII w roli Baronowej Freiling („Kozioł, czyli Winni i niewinni"), została zaangażowana i przez trzy lata grywała role amantek. Ostatni raz wystąpiła 5 II 1840 w roli Matyldy („Miłostki ułańskie"). Zwolniono ją podobno za „nieprzyzwoite sprawowanie się”. W sierpniu 1840 zaangażował ją T. Chełchowski do t. krakowskiego; występowała tam jako aktorka i tancerka do 1848. Z zespołem krak. wyjeżdżała na występy do Kalisza, Poznania, Buska, Płocka, Lublina i Radomia. Od 26 IV do 2 V 1843 występowała gościnnie w t. warsz. w rolach: Pani Gervaut („Szpada mojego ojca"), Magdy („Nowy Rok"), Diany („Umarli i żywi"), a w czerwcu 1846 w t. lwow. w rolach Szenionowej („Żydzi") i Zosi Klaper („Kapitan Zosia"). W grudniu 1848 przeniosła się do t. lwowskiego. W kwietniu 1851 wystąpiła gościnnie w Krakowie. Do t. krak. była znów zaangażowana w 1854-58 i brała udział w występach zespołu m.in. w Poznaniu, Gnieźnie, Płocku, Kaliszu, Radomiu, Wrocławiu, a także w Wiedniu (1856). 23 III 1858 wyszła za mąż za aktora Karola H. i przeniosła się wraz z nim do Lwowa, występując odtąd pod nazwiskiem męża. We Lwowie pozostała do końca życia; w 1874 należała wraz z mężem do komitetu zarządzającego t. lwowskim. Po przejściu w 1871 na emeryturę występowała coraz rzadziej. Wg K. Estreichera „była to aktorka śmiała, rezolutna, swobodnych usposobień i arcynadobna”. H. Meciszewski pisał, że „obok pięknej postaci, powabnych rysów twarzy, ma spojrzenie dumne, rozkazujące, akcent mowy suchy, przestankowy”, do którego „koniecznie przyzwyczaić się potrzeba, lecz raz przyzwyczaiwszy się pogodzić się z nim można”. W rolach amantek nie miała powodzenia i wcześnie przejęła role charakterystyczne. Zarzucano jej początkowo „gminność” w mowie i ruchach, z biegiem czasu zyskała sobie jednak pełne uznanie krytyki. Szczególnie chwalono ją za role kobiet wiejskich - Dorotę („Krakowiacy i Górale"), Magdę („Nowy Rok"), Katarzynę („Chłopi arystokraci"), Magdalenę („Łobzowianie"), Marcinową („Skalmierzanki"), Klarę („Okrężne"). H. Meciszewski uznał, że „w rolach staruszek, ciociów i babuń gdyrających panna Radzyńska może się bardzo podobać”. W dramatach grywała z powodzeniem role intrygantek, zawodziła natomiast tam, gdzie rola wymagała „wzruszeń czulszych i sytuacji tkliwszych”. Inne ważniejsze role: Ludwik („Ulicznik paryski"), Józefa („Jest temu lat szesnaście"), Królowa („Ruy Blas"), Rita („Rita Hiszpanka"), Księżna Marlborough („Szklanka wody"), Podstolina („Zemsta"), Justysia („Mąż i żona"), Rejcia („Stacja pocztowa w Hulczy"), Ludwika („Dlaczego"), Elżbieta („Maria Stuart” F. Schillera), Jowialska („Pan Jowialski").
„Słownik biograficzny teatru polskiego” t. 1: teatr.77118.4
„Słownik biograficzny teatru polskiego” t. 1: teatr.77119.1
Epitafium na cm. Łyczakowskim (za: https://cmentarzlyczakowski.pl/): JÓZEFA Z RADZYŃSKICH HUBERTOWA ARTYSTKA DRAM SCENY POLSKIEJ * 8 LUT 1819 + 23 LISTO 1876 POKÓJ JEJ DUSZY
Polski Słownik Biograficzny t. 10 str. 81: psb.9037.1
źródła:
- pogrzeb: Fundacja Dziedzictwa Kulturowego https://cmentarzlyczakowski.pl/
|
|